Prawidłowe funkcjonowanie oczyszczalni ścieków jest bardzo ważne dla zdrowia człowieka i całej przyrody. Pozwala na skuteczną likwidację wszelkich zanieczyszczeń, mikroorganizmów i związków organicznych i nieorganicznych, a także zmniejszenie ryzyka kontaktu szkodliwych substancji ze środowiskiem naturalnym. W Polsce stale rośnie liczba osób korzystających z oczyszczalni ścieków komunalnych, a powstające obiekty zapewniają coraz lepsze i skuteczniejsze usuwanie zanieczyszczeń obecnych w ściekach.
Oczyszczalnia ścieków – czym jest i jak działa?
Oczyszczalnią ścieków nazywany jest zespół obiektów i urządzeń, które mają za zadanie usunąć szkodliwe substancje, związki i drobnoustroje znajdujące się w odprowadzanych ściekach. Obiekt taki składa się z elementów podstawowych oraz pomocniczych, które umożliwiają prawidłową pracę. Ponadto oczyszczalnie zajmują się usuwaniem lub przerabianiem powstałych podczas całego procesu osadów ściekowych.
Wyróżnić można obiekty o różnej wielkości, a podstawowym kryterium jest ilość dostarczanych do systemu ścieków. W raporcie „Gospodarka ściekowa w Polsce w latach 2017-2018” przygotowanym przez Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie można przeczytać, że w 2018 roku w naszym kraju funkcjonowało 2891 oczyszczalni ścieków. Wśród nich dominują korzystniejsze dla ochrony środowiska oczyszczalnie biologiczne. W latach 2010-2018 znacznie wzrosła liczba obiektów z podwyższonym usuwaniem biogenów.
Rodzaje oczyszczalni ścieków w Polsce
Wśród obiektów tego typu można wyróżnić oczyszczalnie ścieków przemysłowych, komunalnych, a także obiekty o specjalnym przeznaczeniu. Są one przystosowane do pozbywania się zanieczyszczeń ze ścieków pochodzących z różnych źródeł.
Oczyszczalnie ścieków przemysłowych
Oczyszczaniu podlegają tutaj ścieki powstające w zakładach różnego typu: samochodowych, spożywczych, chemicznych, tekstylnych i innych. Zastosowane technologie pozwalają na skuteczne usuwanie zanieczyszczeń powstających w trakcie procesów przemysłowych.
Oczyszczalnie ścieków komunalnych
W tego typu obiektach oczyszczane są ścieki bytowe, produkowane przez gospodarstwa domowe i miejsca użyteczności publicznej (urzędy, szkoły) wymieszane z wodami opadowymi i ściekami pochodzącymi z przemysłu.
Oczyszczalnie ścieków o specjalnym przeznaczeniu
Do tej kategorii zaliczane są przede wszystkim ścieki pochodzące ze szpitali, przychodni i innych placówek medycznych, a więc wymagające specjalnego systemu oczyszczania.
Pod względem zasięgu działania oczyszczalnie dzieli się na lokalne (mały zasięg, niewielka ilość ścieków), centralne (obsługujące duże miasta) i grupowe (obejmujące kilka miejscowości lub cały powiat).
Najważniejsze sposoby oczyszczania ścieków
Dla ochrony środowiska i zdrowia wszystkich istot żywych kluczowe jest jak najdokładniejsze oczyszczenie odprowadzanych ścieków. Sprawiło to, że niemal całkowicie zostały wyeliminowane oczyszczalnie mechaniczne – w 2018 roku funkcjonowały już tylko dwa takie obiekty. Zamiast tego tworzone są nowoczesne oczyszczalnie, które poza mechanicznym usuwaniem zanieczyszczeń stosują również metody biologiczne i chemiczne.
Poszczególne etapy działania oczyszczalni:
- Oczyszczanie mechaniczne – to pierwszy, wstępny i obowiązkowy etap, który polega na eliminacji dużych zanieczyszczeń, tłuszczu i zgromadzonej w ściekach zawiesiny. Używa się tutaj takich mechanizmów, jak kratki, sita, osadniki i piaskowniki.
- Oczyszczanie biologiczne i chemiczne – wśród technik oczyszczania biologicznego wyróżnia się metodę osadu czynnego oraz złoża biologiczne. W trakcie tego procesu dochodzi do usunięcia szkodliwych patogenów i drobnoustrojów, związków azotu i fosforu oraz do mineralizacji substancji organicznych. Z kolei przy pomocy metody chemicznej oczyszcza się najczęściej ścieki przemysłowe.
- Odnowa wody – jest to etap nieobowiązkowy, który polega na tak gruntownym oczyszczeniu ścieków, że będą one mogły być ponownie użyte jako woda do picia, kąpieli, prania itp.
Obecnie funkcjonowanie biologicznych oczyszczalni ścieków stało się w Polsce standardem, rośnie również liczba obiektów umożliwiających zaawansowane usuwanie zanieczyszczeń. W 2018 roku w polskich miastach istniało 536 oczyszczalni z podwyższonym usuwaniem biogenów, natomiast na wsiach było ich aż 702.
Największe oczyszczalnie ścieków w Polsce
Długość sieci kanalizacyjnej w Polsce stale rośnie, a oczyszczalnie są modernizowane i dostosowywane do europejskich trendów. Jak podaje GUS, w 2021 roku sieć kanalizacyjna wzrosła o blisko 3.9 tysiąca km.
Do największych oczyszczalni ścieków w Polsce należą:
– Oczyszczalna Ścieków „Czajka” w Warszawie,
– Grupowa Oczyszczalnia Ścieków w Łodzi,
– Zakład Oczyszczania Ścieków Płaszów w Krakowie,
– Centralna Oczyszczalnia Ścieków w Koziegłowach koło Poznania,
– Wrocławska Oczyszczalnia Ścieków Janówek,
– Oczyszczalnia Ścieków Pomorzany w Szczecinie.
W kraju rośnie również ilość ścieków oczyszczonych. Coraz więcej jest oczyszczalni stosujących technologię podwyższonego usuwania biogenów. Dzięki likwidacji oczyszczalni mechanicznych poprawił się stan wód odbiornikach. Budowa i modernizacja obiektów sprawiła, że polskie oczyszczalnie ścieków są coraz bliższe najwyższym europejskim standardom, a ich praca jest coraz bardziej efektywna.
Tekst: Agnieszka Dec
Fot. Krzysztof Gabrylewski, Wiki